چطور نماز را به فرزندانمان آموزش بدهیم؟
پیامبر عزیز و امامان معصوم: پاسخ فرمودهاند: آموزش عملی. چرا که آموزش تئوری اشکال پیدا میکند و ممکن است بچه‌ها چند جور بفهمند یا دقیق نفهمند، اما آموزش عملی، از خطا به دور و به الگو گرفتن نزدیک است. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پرسیدند: یا رسول الله، شما بفرمایید چطور نماز بخوانیم؟ آن حضرت می‌فرمودند: «صَلُّوا کَما رَأیْتُمُونِی اُصَلِّی»[۱]، به من نگاه کنید چطور نماز می‌خوانم، شما هم آنگونه بخوانید. ما به این روش، آموزش عملی می‌گوییم. تنها با سخن و بیان نه، انجام بدهیم.
از امام باقر و امام صادق علیه السلام میپرسیدند که وضوی رسول خدا۹ چگونه بوده است؟ (الآن وضویی که شیعه‌ها می‌گیرند با وضویی که سنّی‌ها می‌گیرند با هم فرق دارد.) امام توضیح نمی‌دهد، بلکه می‌فرماید: ظرف آب و تشتی بیاورید. و بعد یک وضوی عملی انجام می‌دادند.
خوشبختانه در مدارس ما معلمان سوم ابتدایی سالهاست با کمال افتخار وظیفه خود می‌دانند آموزش عملی نماز را به دانش آموزان انجام بدهند. خوشا به حال افرادی که اینگونه عمل می‌کنند. یادمان باشد قبل از معلم‌ها آنچه حتماً روز قیامت خواهند پرسید، پدر و مادرها هستند. پدر و مادرها آموزش نماز را از وضو گرفتن تا پایان نماز به صورت عملی نه تئوری انجام دهند.
روزی امیرمؤمنان علی۷ به پسرش که ده دوازده ساله بود به نام محمد حنفیه، (اسم مادرش حَنفیه بود و به مادرش نسبت می‌دهند،) فرمود: پسرم مقداری آب بیاور. مقداری آب آورد. فرمود: عزیزم، این گونه وضو بگیر و شروع میکند به آموزش عملی وضو.
پسرم، ابتدا به آب که رسیدی از خداوند برای نعمت آب تشکر کن.
قبل از وضو دست‌هایت را تا مچ بشوی و بگو: «اللهم اجعلنی من التوابین و اجعلنی من المتطهرین»، پروردگارا مرا از توبه کنندگان و از پاکیزگان قرار بده. هم ظاهرم از آلودگی پاک باشد، هم دلم از گناه پاک باشد.
فرزندم، عزیزم، پسرم، صورتت را که می‌شویی، بگو: خدایا در روز قیامت مرا از رو سفیدان قرار بده و از رو سیاهان قرار نده. قرآن می‌فرماید: روز قیامت بعضی رو سفید و بعضی رو سیاه وارد محشر میشوند. در حقیقت پدر به پسرش یاد می‌دهد در وضو از قیامت یاد کن.
پسرم دست راستت را که می‌شویی، بگو: خدایا کارنامه عملم را به دست راستم بده، که رستگاران اینگونه هستند. «فَمَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمِینِهِ فَیَقُولُ هاؤُمُ اقْرَؤُا کِتابِیَه»[۲] روز قیامت آنهایی که کارنامه عملشان به دست راستشان است، می‌گویند: اهالی محشر بیایید کارنامه مرا ببینید و بخوانید. «فَهُوَ فِی عِیشَهٍ راضِیَهٍ، فِی جَنَّهٍ عالِیَهٍ، قُطُوفُها دانِیَهٌ»[۳]، اینها در شادمانی و رضایتمندی به سر می‌برند و در بهشت جای دارند.
عزیزم، نور چشمانم، دست چپت را که می‌شویی، بگو: خدایا کارنامه مرا در دست چپم قرار نده، چون آدم‌های بد کارنامه‌شان به دست چپشان است، نمرات بد دارند، مایه سرافکندگی و شرمساری آنهاست و سرانجام به سوی جهنم کشانده میشوند. «وَ أَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِشِمالِهِ فَیَقُولُ یا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتابِیَه… خُذُوهُ فَغُلُّوهُ ثُمَّ الْجَحِیمَ صَلُّوه».[۴]
پسرم، وقتی سرت را مسح می‌کشی، بگو: خدایا سر تا پا مرا غرق در رحمت خود کن. «اللَّهُمَّ غَشِّنِی بِرَحْمَتِک»
عزیزم، وقتی پاهایت را مسح می‌کشی، بگو: خدایا قدم‌هایم را بر پل صراط ثابت بدار و مرا به سلامت به بهشت برسان. روی جهنم پل باریکی به نام صراط است که خیلی‌ها از روی آن پایین می‌افتند. در وضوی نماز از آن پل یاد میکنیم.
پسرم هر وقت پاهایت را مسح می‌کشی، به خدا بگو: خدایا آن روزی که همه قدم‌ها روی پل صراط می‌لغزند، قدم‌های مرا ثابت بدار و مرا به سلامت به بهشت برین وارد کن. این نمونه آموزش عمل نماز است.[۵].
از این روایت معلوم میشود که پدر و مادرها برای آموزش احکام به بچه‌هایشان وظیفه‌ی ویژهای دارند.
از الآن باید خودمان را آماده کنیم که بتوانیم با سرعت و سلامت از آن پل رد شویم.
[۱]. مرآه العقول، ج ۱۲، ص ۱۱۱.
[۲]. حاقّه، ۱۹.
[۳]. حاقّه، ۲۱ ـ ۲۳.
[۴]. حاقّه، ۲۵ ـ ۳۳.
[۵]. بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۳۱۹.